Bedrijfsarts Ashwin Dihal over de krachtige bijdrage van Positieve Gezondheid in de spreekkamer
Positieve Gezondheid helpt mensen zelf regie te nemen
Dokter Jones werkt volgens de methode van Positieve Gezondheid. Bij deze visie op gezondheid ligt het accent niet op het al dan niet aanwezig zijn van ziektes en beperkingen, maar juist op de mens als geheel, inclusief hun veerkracht en gevoel van betekenis. Waarom? Dat legt bedrijfsarts Ashwin Dihal in dit interview uit!
Ashwin, wat houdt Positieve Gezondheid precies in en waarom is deze methode bedacht?
“Positieve Gezondheid is een andere kijk op gezondheid. Traditioneel werd gezondheid gedefinieerd als de afwezigheid van ziekte. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelde in 1948 dat gezondheid niet alleen het ontbreken van ziekte of gebrek is, maar een toestand is van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn. Dat was toen vernieuwend en klinkt mooi, maar is eigenlijk een te strikte en statische definitie. Het werkte in de praktijk onbedoeld medicaliserend, want als je je bijvoorbeeld een dag minder goed voelt, zou je volgens die definitie niet gezond zijn. Dat is niet realistisch.
Machteld Huber, een huisarts die zelf ernstig ziek is geweest, ontwikkelde een nieuw perspectief op gezondheid. Zij ontdekte in haar herstelproces dat niet alleen het medische stuk belangrijk is, maar ook factoren eromheen. Zij kwam tot de conclusie dat gezondheid dynamisch is – in tegenstelling tot de WHO-definitie, die statisch is – en dat het er vooral om gaat hoe goed iemand kan omgaan met fysieke, mentale en sociale uitdagingen. Dus als je een aandoening hebt, gaat het er vooral om hoe je daarmee omgaat. Daarmee staat niet de ziekte centraal, maar de veerkracht van de mens om de situatie te hanteren.
Die benadering heeft zij uitgewerkt in het model van Positieve Gezondheid, met zes pijlers die eenmaal ingevuld samen een soort spinnenweb vormen. Het voordeel hiervan is dat het resultaat gelijk gevisualiseerd is, wat makkelijk tot de verbeelding spreekt van de persoon die de vragenlijst heeft ingevuld. Belangrijker nog, dit model biedt een veel breder perspectief dan de traditionele medische benadering en helpt mensen om op een andere manier naar hun gezondheid te kijken en ermee om te gaan.”
Welke pijlers maken deel uit van het spinnenweb?
“Het model van Positieve Gezondheid bestaat uit zes pijlers:
- Lichaamsfuncties
- Mentaal welbevinden
- Zingeving
- Kwaliteit van leven
- Meedoen
- Dagelijks functioneren
Dit gaat over hoe fit en gezond iemand zich voelt. Het lichaam geeft signalen als er iets mis is en het is belangrijk om daar goed naar te luisteren. Je kunt rillerig zijn door de griep, pijn aan je knie ervaren door slijtage, et cetera. Het lichaam waarschuwt feitelijk dat er iets niet goed gaat. We hebben weleens de neiging dat weg te stoppen, maar het is juist belangrijk daar gehoor aan te geven en voor onszelf te zorgen, door bijvoorbeeld voldoende bewegen, gezonde voeding en voldoende rust.
Het vermogen je lichaamsfuncties te kunnen en willen voelen is dus heel belangrijk en feitelijk een preventieve kracht in een mogelijk ziekteproces.
Psychische gezondheid speelt een cruciale rol in ons dagelijks functioneren en welzijn.
Dit omvat emotionele balans, omgaan met stress en het herkennen en verwerken van emoties, zowel de positieve als de negatieve. Ben je in staat te voelen wat er met je gebeurt en welke emoties passeren bij de verschillende gebeurtenissen in je leven?
Zeker bij negatieve emoties leren we vaak: schouders eronder en doorgaan. Dat wegstoppen is echter een gevaarlijke manier van omgaan met emoties, want het lichaam heeft een uitlaatklep nodig. Mensen die emoties kunnen toestaan ervaren ze bovendien veel intensiever. Ze kunnen ook de positieve emoties intenser beleven en blijven daardoor langer gezond.
Misschien is dit wel de krachtigste pijler. Het is de grootste gezondmakende kracht. Mensen met een doel in hun leven zijn namelijk veerkrachtiger en herstellen sneller van tegenslagen. Het ervaren van betekenis in het leven helpt om gemotiveerd te blijven en positief in het leven te staan. En dat maakt mensen ook medisch gezien weerbaarder.
Deze pijler gaat over hoe iemand zijn of haar leven waardeert, ongeacht eventuele gezondheidsproblemen. Het gaat om tevredenheid met het dagelijks leven en de mate waarin iemand kan genieten van de dingen die hij of zij doet. Van sporten tot afspreken met vrienden/vriendinnen.
Je zou denken dat de kwaliteit van leven omlaaggaat als iemand ziek is, maar dat is niet per definitie zo. Er zijn ook mensen met grotere en blijvende gezondheidsproblemen die de kwaliteit van leven hetzelfde en soms ook hoger waarderen als ze zouden doen vóór de aandoening. Dat zijn de mensen die de nieuwe ik accepteren en uitgaan van deze nieuwe vertreksituatie. Ze relativeren en waarderen wat ze nu hebben en ervaren daarmee een hogere kwaliteit van leven.
Dit gaat om het sociale aspect, zoals contacten met anderen en het gevoel deel uit te maken van een gemeenschap. Sociale interactie en betrokkenheid bij familie, vrienden en de samenleving spelen een belangrijke rol in iemands welzijn. De mens is een sociaal wezen en om goed te kunnen functioneren hebben we andere mensen om ons heen nodig, onder andere voor de communicatie.
Het maakt mensen ook gelukkig om deel van het grotere geheel te zijn. Als dat stukje wegvalt, kom je snel in een neerwaartse spiraal. Het is dus belangrijk om dat te doorbreken als dat het geval is.
Deze pijler draait om goed voor jezelf zorgen en het vermogen zelfredzaam te zijn. Denk hierbij aan het zelfstandig kunnen uitvoeren van dagelijkse taken, werken en een gevoel van controle over je leven behouden. Dat is heel belangrijk voor de structuur.
Het is daarbij ook heel belangrijk dat je je grenzen aan kunt geven, wat je wel en niet aan kunt. Als je dat niet doet, zul je namelijk te maken krijgen met overbelasting en mentale spanningen.
Al deze pijlers bij elkaar geven een duidelijke indicatie over hoe het werkelijk met mensen gaat en waar de ruimte ligt om mensen gezonder en weerbaarder te maken .”
Hoe ben jij in aanraking gekomen met Positieve Gezondheid?
“Tijdens mijn opleiding tot bedrijfsarts hadden we een college over Positieve Gezondheid en moesten we er een opdracht over maken. Ik vond het direct een interessant concept, omdat het een bredere en meer menselijke benadering van gezondheid biedt dan de klassieke definitie. Er wordt vooral ook gekeken naar mogelijkheden en niet alleen naar beperkingen. Toch bleef het vooral theorie. Pas toen ik bij Dokter Jones kwam werken, kwam er ruimte om er daadwerkelijk iets mee te doen.”
Waarom heb je je zo ingezet voor de toepassing van Positieve Gezondheid binnen de werkwijze en spreekkamers van Dokter Jones?
“Door gesprekken met collega’s en andere zorgprofessionals begon ik steeds meer in te zien hoe waardevol deze benadering kon zijn in de praktijk. Positieve Gezondheid helpt ons om ziekte niet als een eindpunt te zien, maar als een situatie waar je mee kunt leren omgaan. Dat geeft mensen niet alleen meer grip op hun leven, maar zorgt ook voor duurzamer herstel en een hogere levenskwaliteit op de lange termijn. Dat is beter voor de medewerker zelf, maar ook voor de werkgevers en arboprofessionals die werken aan de inzetbaarheid van medewerkers.
Samen met onze directrice Brenda Ackermans ben ik gaan verkennen hoe we Positieve Gezondheid binnen onze arbodienst konden toepassen. We wilden het niet alleen een theoretisch uitgangspunt laten zijn, maar echt een rode draad maken in onze werkwijze. Dit betekende dat we niet alleen anders moesten gaan kijken naar ziekte en herstel, maar ook een andere manier van communiceren en begeleiden moesten ontwikkelen.”
Hoe hebben jullie Positieve Gezondheid geïntroduceerd binnen Dokter Jones?
“Ik ben gestart met een presentatie voor alle collega’s waarin ik uitlegde wat Positieve Gezondheid inhoudt. Dat was niet voor iedereen nieuw overigens, de bedrijfsartsen en een deel van de taakgedelegeerden waren al bekend met het concept. Maar toch pasten ook zij het nog niet toe in de praktijk. Een belangrijk onderdeel van de presentatie was dan ook hoe we Positieve Gezondheid konden benutten in ons werk.
Vervolgens hebben we een werkgroep opgericht die wekelijks bijeenkwam. Vervolgens hebben we de collega’s intern bijgeschoold, zodat zij beter bekend werden met het concept van Positieve Gezondheid. We hebben literatuur en video’s verzameld, een pilot gedraaid met aangepaste vragenlijsten in ons medisch dossier en geëxperimenteerd met het invoeren van Positieve Gezondheid in onze gesprekken met werknemers. We hebben ook trainingen georganiseerd om medewerkers bewust te maken van deze nieuwe aanpak en hoe ze deze in hun dagelijkse werk konden integreren.”
Hoe passen jullie Positieve Gezondheid nu toe in de dagelijkse praktijk?
“Positieve Gezondheid is volledig geïntegreerd in onze aanpak en in de gesprekken met werknemers. We stellen niet meer alleen medische vragen, maar kijken breder naar alle zes de dimensies van het spinnenweb.
Dit doen we organisch: als iemand zegt dat hij zich terugtrekt uit sociale contacten, pakken we daar direct op door en kijken we hoe dat verbeterd kan worden. Zo begeleiden we mensen niet alleen medisch, maar ook op andere vlakken die bijdragen aan herstel. Dit zorgt ervoor dat mensen zich meer gehoord en begrepen voelen, wat hun herstel en welzijn bevordert.”
Wat levert deze werkwijze op?
“Werknemers ervaren meer regie over hun eigen herstelproces en voelen zich beter gehoord. Het is niet prettig of zinvol als bedrijfsartsen mensen vertellen wat ze moeten doen, ook als ze in de goede richting zitten. Als werknemers zelf nadenken over oplossingen, staan ze ook meer achter hun eigen visie. Dat draagt weer bij aan een sneller en duurzamer herstel.
De waarde voor werkgevers is dat medewerkers sneller terugkeren op de werkvloer en gezonder blijven op lange termijn. Dit betekent minder verzuim en hogere productiviteit. Het zorgt ook voor een positievere werksfeer, waarin medewerkers zich gesteund voelen en ook omdat ze de zingeving van het werken ervaren.
Wij als bedrijfsartsen en taakgedelegeerden kunnen tot slot effectiever werken. Omdat mensen zelf met oplossingen komen, is er minder weerstand in gesprekken en kunnen we hen beter begeleiden. Dit levert niet alleen betere resultaten op, maar ook meer voldoening voor de werknemer, werkgever én ons als arbodienstmedewerkers.”
